Prof. Fatos Tarifa: A ka të drejtë Bozo për Enverin (Replikë “antikomunistëve” me fytyrë bolshevike që kryqëzuan inxhinieren veterane pas intervistës për arritjet e sistemit para ’90-s)

March 17, 2021 17:42

Botuar në DITA

Kundër “antikomunizmit me fytyrë bolshevike” (dhe me respekt për kolegen time Luljeta Bozo)

Znj. Jonila Godole, Drejtuese e një organizate joqeveritare, siç është Instituti për Demokraci, Media dhe Kulturë, botoi pardje në gazetën Panorama një koment të gjatë ndaj një interviste që ka dhënë Prof. Luljeta Bozo, inxhiniere veterane e njohur, anëtare e Akademisë Shqiptare të Arteve dhe Shkencave dhe, së fundmi, e para në listën e kandidatëve të Partisë Socialiste për qarkun e Tiranës për zgjedhjet legjislative të prillit të këtij vitit. Zonja Godole i kërkon Patisë Socialiste që të mbajë një qëndrim zyrtar, pra të distancohet nga kjo deklaratë e znj. Bozo, në të cilën, kjo e fundit ka vënë në dukje një sërë zhvillimesh në sistemin e socializmit shtetëror, të cilat, sipas saj, kanë qenë arritje të pamohueshme të atij sistemi.

Me këtë rast, dëshiroj t’i drejtohem znj. Godole me këtë mesazh:

Ju, znj. Godole, mund të keni të drejtë për ato çfarë thoni se kanë ndodhur gjatë periudhës së socializmit shtetëror në Shqipëri (ai sistem nuk u bë kurrë një sistem komunist), për shkeljet brutale të të drejtave të njeriut dhe për krimet e tij, por unë kam këto objeksione kritike ndaj reagimit tuaj:

(1) Nëse znj. Bozo flet për arritjet e atij sistemi në industrializimin dhe në zhvillimin ekonomik, kulturor e shoqëror të vendit (për aq sa Shqipëria u zhvillua në ato 45 vite), edhe pse si një ekonomi autarkike, a nuk ka të drejte ajo, ashtu si dhe kushdo tjetër, që ka qenë pjesëmarës dhe kontribues në atë sistem dhe në ato arritje, të cilat vështirë se mund të mohohen thjesht me slogane antikomunistë, që ta pohoje këtë?

Unë vetë, ashtu si me mijëra të rinj të tjerë në atë kohë, nxënës të shkollave të mesme ose studentë të Universitetit të Tiranës, kemi punuar për tarracimin e kodrave të bregdetit të jugut, ose për ndërtimin e hekurudhave, që i binin kryq e tërthor vendit. Në ato “aksione të rinisë”, është e vërtetë se shumica prej nesh nuk kanë shkuar me dëshirën e tyre, por kemi qenë të detyruar prej sistemit arsimor të kohës, veçse sot, kur udhëtoj në rivierën tonë të jugut dhe shoh se si janë shkatërruar të gjitha ato taraca që ndërtuam në atë kohë dhe ato qindra mijë pemë frutore që mbollëm në to—në Jonufër, në Lukovë, në Ksamil— dhe, po kështu, kur udhëtoj nga Librazhdi në Prrenjas dhe nuk shoh më asnjë tren që të udhëtojë mbi ato shina që vumë ne, të rinjtë e asaj kohe, më dhemb në shpirt.

Më dhembin në shpirt jo “vuajtjet” që kemi hequr kur hapnim taraca ose shtronim binarët e hekurudhave, sepse, veç lodhjes së punës—e cila vërtet nuk qe vullnetare dhe as lehtë—në ato aksione kishim edhe “fun”, shumë “fun”, pasi aksionet (deri diku dhe zboret), për ne, të rinjtë e shkollave në atë kohë, ishin të vetmet mundësi për t’u larguar nga shtëpitë tona për javë të tëra, për t’u argëtuar e përjetuar të lirë—relativisht të lirë—shumë kënaqësi të moshës.

Arsyeja pse më dhemb në shpirt është shkatërrimi që pësuan të gjitha këto pasuri të mëdha kombëtare nga ata që, në emër të luftës kundër komunizmit, shkatërruan çdo vlerë materiale, çdo vlerë kulturore dhe çdo vlerë shpirtërore që u krijua në atë sistem, ose që lidhej me atë sistem, nga ata që, të pangopur nga shkatërrimi, edhe sot e kësaj dite duan të mohojnë e të ndalojnë madje edhe prodhimet e kinematografisë së asaj periudhe.

Kjo duhet të na dhembë dhe jo të anatemojmë një specialiste të nderuar, një qytetare të dalluar dhe një shkencëtare të spikatur për shkak se ajo i pranon arritjet e asaj periudhe dhe flet hapur, pa frikë për to.

Unë vetë, në mëse një rast, kam argumentuar se, per ironi te fatit, duam ose s’duam ta pranojne shume nga, periudha e modernitetit në Shqipëri nisi me dy shekuj vonesë, pas Luftës se Dytë Botërore, nëse me modernitet kuptojmë këto tri gjera, siç pranohet gjerësisht në sociologji dhe në teoritë mbi zhvillimin: (a) industrializimin e një vendi, (b) urbanizimin e tij dhe (c) arsimimin bazik masiv të popullsisë së tij—edhe nëse këto arrihen me metoda autoritariste, komuniste ose jo të tilla, siç ka ndodhur në shumë vende të botës.

(2) A nuk mendoni ju, znj. Godole, se me qëndrimin tuaj ju perserisni të njejtën gjë dhe përdorni të njëjtën metodë si komunistët e dikurshëm, të cilët nuk i lejonin askujt të thoshte një fjalë të mirë për monarkinë, për mbretin Zog dhe për politikat e tij?

Terminologjia ndryshon, por, në thelb, është e njëjta mendësi. Qëndrimin tuaj dhe të kujtdo tjetër që mendon si ju, Adam Michnik, njëri prej simboleve më të shquar të përpjekjeve për mbrotjen e të drejtave të njeriut, e konsideron si “zëvendësim të ortodoksive të komunizmit me ortodoksi të një lloji tjetër”, ose një “anti-komunizëm me fytyrë bolshevike”.

(3) Unë mendoj se, ne, si shoqëri, duhet të ndihemi mirë që, më në fund, mund të kemi në parlamentin e këtij vendi njerëz, të cilët “speak their mind”, pra që nuk janë ushtarë të regjimentuar të kryetarëve të partive të tyre, por kanë integritet moral dhe kurajën të thonë atë çfarë me ndergjegjen e tyre (jo prej frikës së të tjerëve) mendojnë dhe besojnë.

Kur Sekretari amerikan i Shtetit James Baker vizitoi Tiranën, në qershor të vitit 1991, mesazhi që ai solli për të gjithë ne, në fjalën e tij para popullit të kryeqytetit, ishte ky: “Më në fund ju jeni të lirë të mendoni siç dëshironi ju vetë. Më në fund ju jeni të lirë të thoni atë që mendoni. Më në fund ju jeni të lirë t’i zgjidhni vetë ata që doni t’ju drejtojnë”.

Znj. Godole, ajo çfarë ka bërë Prof. Bozo me intervistën e saj është pikërisht ajo çfarë James Baker priste 30 vite më parë nga të gjithë ne, shqiptarët—lirinë për të menduar siç duam; lirinë për të thënë atë që mendojmë; lirinë për t’i zgjedhur vetë ata që duam të na drejtojnë.

Znj. Godole, janë qytetarët e Tiranës ata që do të vendosin, me votën e tyre të lirë, nëse duan ose jo që në parlamentin e vendit ata t’i përfaqësojë znj. Luljeta Bozo. Mos i kërkoni Partisë Socialiste, që si dikur Partia e Punës, t’i mbyllë gojën këtij njeriu të lirë dhe të mbajë qëndrim ndaj saj. Ky nuk është një mentalitet demokratik; ai ngjan si dy pika uji me mentalitetin komunist.

Sot jetojmë në një shoqëri të hapur, në një shoqëri të lirë, në të cilën njerëzit nuk mund të pengohen më të shprehin hapur bindjet dhe mendimet e tyre dhe nuk mund të dënohen nëse e bëjnë këtë. Ky është mësimi i parë—dhe më i rëndësishëm që demokracia na ka mësuar.

Dhe një shoqëri e hapur dhe e lirë nuk mund të jetë veçse një komunitet individësh me mendje të hapur e të lirë.