Mehmet Musa: Kush dhe kur i shpalli Jusufin, Kadriun e Bardhoshin Heronj të Kombit
Jugosllavia si një kafshë e egër pasi u plagos perfundimisht për vdekje nga ngjarjet e lavdishme dhe heroike Pranverës Shqiptare ‘81 vendosi të marrë masa të rrepta, sidomos sigurimi i shtetit, për t’i qeruar hesapet me „nacionalistët dhe irredentistët shqiptarë“.
Janari i vitit 1982, i mbuluar me petkun e bardhë të borës, ishte më i zi se korbi për më shumë se gjysmën e Shqipërisë natyrale, të okupuar nga serbosllavia, sepse pikërisht, të dielën më datë 17 janar, i eliminoi tre bijtë e Dardanisë, ndër më të zotët dhe udhërrëfyesit kryesor të Lëvizjes revolucionare për çlirim e bashkim të Atdheut, duke vrarë në pusi: Jusuf Gërvallën, Kadri Zekën dhe Bardhosh Gërvallën.
Është folur e shkruar, sipas tekeve të tyre, nga shumë njerëz (individë), intelektualë me përvojë e pa përvojë për këtë vrasje makabër, por nga ajo ditë e deri sot ekzekurorët e vrasjes mbetën në mjegull dhe të pa zbuluar.
Janë bërë akuza e kundërakuza të ndërsjellta se filani e fisteku ka gisht në këte vrasje. Për zbardhjen dhe nxjerrjen në dritë të këtij akti kriminal të 17 janarit 1982, nuk jane të interesuar vetëm familjarët e këtyre trimave, por edhe një pjesë e madhe e atyre që bashkëvepruan me ta direkt ose në distancë nëpërmes lidhjeve që patën. Siç po shihet deri më sot qeveritë që ngrihen dhe bien në tërë Shqipërinë natyrale nuk kane as më të vogëlin interes që të merren seriozisht për te zbuluar dhe nxjerrë para gjygjit kriminelët gjakpirës.
Të dielën me 17 janar 1982 ishim të ftuar në një darkë në Gllogjan te Elez Dema, unë, xhaxhai im dhe kusheriri Zymer Syla.
Atë natë kishte rënë borë tëre natën, diku afër 60 cm. Të hënën do të ktheheshim në këmbë për në Isniq, sepse autobuzi nuk qarkullonte fare. Kur arritëm të lëndinat e Belegut, në drejtim të kundërt vinte, poashtu në këmbë, Mursel Ahmeti nga Gllogjani. Ai vinte nga Deçani. Pasi u përshendetëm, ai më ndau nga bashkudhëtarët e mij, që të më thoshte diçka. Në fytyrë nuk kishte pikë gjaku e me tha: „kam një lajm të zi, na e kanë vrarë Jusuf Gërvallën“.
Në atë moment m‘u duk se qielli na ra përsipër, edhe pse ishte borë e bardhë, për ca sekonda, natyra mu bë e zezë.
Ai e kishte pasur shok ushtrie Jusufin. Kishin qëndruar bashkë 15 muaj ushtarë në Manastir dhe mezi përmbahej. Lotët i ishin shterrur duke ecur në këmbë nga Deçani në Beleg.
U ndava me dajën Mursel në një gjendje shoku duke menduar ishalla eshtë një lajm i rremë.
Kur hymë brenda në shtëpi, gjyshja ime më vrejti që isha i zverdhur në fytyrë dhe me pyeti: ”çka e zezë dita na ka gjetë “? I thashë:” Oj loke! Mos me pyet fare se na e kane vrarë kulmin e shtëpisë. Na e kane vrare Jusuf Gërvallën!”
Kush e ka vrarë he i vraftë zoti- tha plaka, duke fëshire lotët me marhamë.
Ajo i njihte mirë Gërvallajt sepse u kishte kthyer bukë, Bardhosh Dinës edhe Dinë Fazlisë, sepse i kishim miq shtëpie.
Pushtuesit dhe tradhetarët e vendit, të hënën me 18 janar 1982, në mbrëmje, dhanë lajmin se u vranë tre emigrantë duke qëruar hesapet mes veti.
Radio TV-Tirana, të martën, me 19 janar dha kumtesën: ”Kosovës po i vriten djemtë e saj nga serbomedhenjtë“.
Të dielen vonë, me 17 janar, UDB-ja e Beogradit vrau, në fshatin Untergrupenbach, Jusuf Gërvallën 36 vjeç, Bardhosh Gërvallën 31 vjeç dhe Kadri Zekën 28 vjeç.”
Pas këtij lajmi, në tërë Atdheun tonë të okupuar, ishte një atmosferë e zymtë, e heshtur, e rendë dhe e dhimbëshme. Ky lajm i zi ishte një trishtim i madh për çdo familje dhe oxhak shqiptari që urrente me shpirt kasaphanën e quajtur Jugosllavi.
Mua vet, ky lajm me dukej i pabesjueshem sepse, vetëm tre muaj me parë ishim perqafuar e përshendetur me Bardhin dhe Jusufin.
Sidoqoftë, djemtë dhe vashat e Atdheut të organizuar nëpër grupe ilegale, papërjashtim, këte dhëmbje dhe humbje të madhe përpiqeshin ta shndërronin në forcë dhe në organizim të mëtejshëm kundër një aparati shtetëror gjakatar që i kishte zënë diellin Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare, në bashkepunim dhe me ndihmën e pjellës bastarde të popullit tonë që ishin organizuar në LKJ, në sigurimin e shtetit në OZNA dhe UDB-ë.
Ata, 17 janarin e konsideronin si fitore të tyre dhe nëpër mbledhje të caktuara ngrinin dolli, duke e lartësuar forcën dhe shkathtësinë e aparatit shtetror serb. Me këte vepër makabre ata donin të kumtonin idenë se kush ngre kokë kundër Jugosllavisë e kundër bashkim-vëllazërimit do t’i presë i njejti fat me ate të 17 janarit.
Sigurimi i shtetit i përbërë nga inspektorë të tipit Ali Vllasi, Selim Brosha, Nezir Sherifi e Sinan Zhegra hodhën nga kati i katërt, në Supin e Ferizajit, atdhetarin Afrim Abazi, në vitin 1981.
Me 13 maj 1981 u sulmua Prekazi dhe u vranë babë e bir, Tahir e Nebi Meha.
Këto hijena të zeza nuk do të ndalen duke vrarë atdhetarë të devotshëm vetëm për t‘i sherbyer Serbisë.
Me 11 janar 1984, në mes të natës, ata goditen në Prishtinë kokën e Lëvizjes për Republikën Shqiptare (LRSSHJ), duke vrarë në një dyluftim të pabarabartë dy udhëheqësit dhe tribunët kryesorë: Rexhep Malën e Nuhi Berishën, ndërsa me 4 maj 1985 në burgun qëndror (CZ) të Beogradit vranë aktivistin e orëve të para të LRSSHJ-së Zijah Shemsiun, për të vazhduar me 15 .10.1986 me vrasjen nen tortura të ideologut të lëvizjës kombëtare Metush Krasniqin.
Ata vrane duke rrahur e torturuar në SUP-in e Pejës dhe dy bashkveprimtarët e Jusuf Gërvallës, Xhemail Blakajn nga Vrella e Istogut me 9 nëntor 1986 dhe me 14 dhjetor 1986, pasi e torturuan dy muaj, Mal Morinën, e liruan në mëngjes dhe në mbrëmje, natën, e moren prap dhe e varën në litar në një trup arre, të një malazezi, në mënyrë që të fshihnin krimin duke thënë se gjoja Malë Morina kishte varur veten.
Me 2 nëntor 1989 ata vranë në dyluftim me forca të pabarabarta dy udhëheqësit e LPRK-së Fahri Fazliun e Afrim Zhitinë ne Bregun e Diellit në Prishtinë.
Krahas vrasjeve e likuidimeve fizike të aktivistëve të çështjes shqiptare gjykatat e qarkut anë e kënd Atdheut bënin gara se kush po gjykonte dhe denonte më shume nacionalistë e irredentistë shqiptare.
Sipas një shkrimi të një gazete kroate në vitin 1981 VUS, flamurin e mbante gjykata e qarkut në Pejë me gjyqtarin Ukë Muçaj, duke i dënuar me maksimumin e denimit burra, djem e çika të Dukagjinit, por nuk ngeli pas as gjykata e qarkut në Prishtinë me gjyqtarin Ymer Osaj që denoi me 20 vjet burg aktivistin e çështjes shqiptare, Rifat Kafexholli.
Megjithate, sa më shumë na vritnin dhe burgosnin armiqtë e kombit tonë së bashku me shërbëtorët e tyre kolaboratorë, aq më tepër rinia e Atdheut ishte e vendosur për të vazhduar rrugën çlirimtare pa medyshje duke i shtuar e shtrënguar radhët e organizuara në “ilegale”.
Ndonjëhere djemve te “ilegales” u duhej të kryenin detyra legale.
Tani familja Gërvalla nuk duhej lënë e vetmuar, duhej vizituar ditën e natën me qellim që dhëmbjen e 17 janarit ta përballonin dhe t’a ndanin së bashku me ne, duke këthyer dhëmbjen në forcë.
Po përmend një nga rastet e asaj kohe. Megjithese Kulla e Gërvallajve survejohej nga shqipfolësat e sigurimit, dyerte e saj ishin të hapura për te pritur ngushëllimet.
Vëllai i madh, Hyseni, gjindej prapa hekurave në burgun e Pejës për çështjen e Atdheut por, siç dëgjonim po qëndronte si shkëmb graniti përballë kësaj dhëmbjeje të rëndë.
Nëna Ajshe kishte marë rrugën e largët për t‘i varrosur tre djemtë e saj larg Atdheut.
Ne, ishim katër pesë shokë, nga vise të ndryshme të Atdheut. Ata kishin ardhur në Isniq për t‘i shoqëruar që të shkonim për ngushëllime, por besa edhe më shumë ta ngushëllojmë vetvetën tonë, sepse 17 janari ishte ditë e kobëshme dhe humbje e pazëvendësueshme për kedo që në damarët e tij rridhte gjak shqiptari e jo qelb.
Toka ishte e mbuluar me borë. Për shkaqe sigurie, meqe ishte ditë, unë u prija shokëve nëpër disa livadhe deri te kulla ku, zakonisht, kishte 20 burra brenda miq, kushërinj e dashamirë të Gërvallajve.
Me bente përshtypje fakti që në këte të pame nuk kishte shume burra si në të pamet e zakonshme, sepse njerezit kishin frike.
Sot më kujtohen vetëm dy, tre nga ata burra që ishin në kullë, si Mujë Hasani i Gërvallaj dhe dy vëllezerit nga Prapaqani, Brahim dhe Avdyl Maxhuni të Berishës. Edhe pse nuk më takonte në bazë të kodit zakonor të hyja i pari me që isha vendës, shokët më detyruan t‘’u prij në kullë, u ulëm në bazë të zakonit. Pleqët në odë prezantuan Avdylin dhe Dukagjinin që ishin ulur prapa stufes që ishte e ndezur te dera e hyrjes ku pritnin ngushëllime.
Tashti qe po shkruaj këto fjalë edhe pse kane kaluar 39 vjet, ngjarja më duket e freskët sikur të kishte ndodhur dje. Shtrëngova veten, buzët me dridheshin dhe u shkreha në vaj. Me zë të dridhur iu drejtova Avdyl Gërvallës: O Avdyl Gërvalla! E di që jeni mërzitur shumë për vëllezërit, por qëndroni të fortë se ata tre djem nuk vdesin kurrë deri sa të jetojë shqiptarija. Edhe në emër të këtyre shokëve që erdha me ta ju shpreh ngushëllimet më të sinqerta. Pastaj sytë me shkuan të Dukagjini një djalë i ri që ende nuk i kishte rene me brisk fytyrës dhe i thashe: zoti ju forcoftë e ju lëntë shëndosh për dy xhaxhallarët tuaj.
Pastaj fjalën e mori Avdyl Gervalla duke na falënderuar për pjesmarjen tonë në ngushëllime. Një burrë i moshuar pa të keq tha: „nga i kemi këta shokë që kan ardhur për të na ngushëlluar në mënyrë që mos t‘ua harrojmë kurrë këtë vizitë“. Pa më lënë të pergjigjem, Avdyli ndërhyri rreptë duke thënë: “ç’po të duhet nga janë këta shokë? Këta zoti i paftë e i nderoftë ngado që të jenë!” Pasi pimë kafet dolëm dhe u pershendetëm me Gervallajt duke iu premtuar që do vijmë prap dhe nuk do ju lëmë të vetmuar.
Nuk mund të mos shkruaj edhe per një vizitë tjeter ne shtator te vitit 1983. Në kullën tonë erdhen dy mysafire, luftarë lirie, Enver Topalli dhe Nuhi Berisha. Nuhiu që po vinte për herë të parë shprehu dëshirën që atë natë te vizitonim kullën e Gërvallajve. Ata më pyetën nese kishte mbetur në shtepi ndonjë nga burrat. Une u përgjegja, se Avdylin e Dukagjinin i kan burgosur por aty do të gjejmë një burrë që eshtë edhe më burrë se shum burra të fshatit Isniq. Aty do të gjejmë nënën Ajshe.
U nisëm në këmbë, nga Isniqi në Dubivik.Deren na e hapi lokemadhja Ajshe Gërvalla. Ajo na priu dhe na futi në një dhomë ku ishte një krevat fëmijesh dykat. Ajo kishte qenë dhoma e fjetjës e Bardhoshit.
Zgjuarsia e nënës Ajshe nuk mungonte edhe në momentet më të vështira të jetës së saj. Ajo na tha: Djemt e mij! Ne truallin tonë jane sonte tre palë mysafiresh. Një palë jan në odën e burrave; një palë në dhomën e Jusufit dhe ju këtu në dhomën e Bardhit. Nuk eshtë mirë të takoheni njëri me tjetrin. Mysafirët që jane në odën e burrave dhe në dhomën e Jusufit do te ikin pas dy tre orësh, prandaj më falni që do të me duhet ta ndaj kohën me të gjithë ju nga pak. Kur mësuam se ka shum mysafirë, i tham se ne edhe mundë të ikim që të mos krijojmë pa nevojë ngaterresë.
Lokja, kur mësoi per Nuhiun nga ishte tha: ti dhe Enveri mundë të ikni kur të doni, ndërsa Nuhiu jo, Enverin nuk e kishte harruar, sepse kishte qenë edhe më parë. Ne vendosem të presim dhe kur ikën mysafirët e tjerë, neve hipëm shkallëve përpjetë në kullë dhe, nuk fjetëm gjithë atë natë.
Nëna Ajshe na qëndroi pranë deri në ora 7 të mëngjesit pa i shkuar mendja fare të gjumi. Ajo natë ishte e pa harruar deri sa ranë në fushen e betejës, luftarët e lirisë Nuhi Berisha dhe Enver Topalli, ndërsa për mua mbetët një kujtim i veçantë në jetën time. Janari iku, por plagët e janarit ngelën në zemrat tona atë ditë e sot, e do të ngelin sot e mot. Kishim detyrimin moral dhe kombëtar dhe, kishim vendosur të riorganizonim demostratat në perkujtim të një vjetorit, në marsin e vitit 1982.
Zakonisht çdo lloj turme që mblidhej në qytet,në treg apo gjetiu, shokët e organizuar që ndodheshin të pranishem duhej të shfrytëzonin rastin për t‘i dhënë një karakter me orientim në planin kombëtar.
Është interesante se ne vitin 2021, ditët dhe datat janë të njejta dhe koincidojnë me ditët dhe datat e ngjarjeve te vitit 1982. Pikërisht, ditën e diele me 14 shkurt 1982 kur u mbushën plot 28 ditë nga atentati mbi vëllezërit tanë në Untergrupenbach, po ate ditë, u njoftuam se në mbrëmje, duke filluar nga ora 18:00 do të luhej ndeshja e basketbollit në mes të Cibonës së Lubjanës dhe Universitetit të Prishtinës. Isha së bashku me Zelën, e cila më tha se sot qenka një rast i volitshëm për të ndezur një shkëndijë të madhe, e cila nuk do të shuhet kurrë derisa toka të shndërrohet në zjarr. Pa menduar fare i thashe se perse e kishte fjalen dhe ajo, e heshtur, e vendosur në parime me shpirtin zjarr, me urrejtje të pafund kundër okupatorit dhe tradhtarëve të vendit me tha: ”sonte do e shikojmë ndeshjën e basketbollit dhe do të fitoje Universiteti ynë. Salla u mbush dy-tre fish më tepër me spektatorë. Mund të ishin rreth 3-4 mijë vetë, të cileve u shkelqenin sytë nga një gëzim dhe hare e madhe, që nuk mbaj mend ta kisha pare me pare në jetën time. Zela më bënte edhe më të fortë me shpirtin e saj revolucionar.
Filloi prezantimi i lojtarëve sllavë që ishin kundërshtarë të Universitetit.
Zhurma dhe fishkëllimat nuk lejonin të dëgjoheshin emërat e tyre. Pastaj filloi prezantimi i lojtarëve vendës të Universitetit dhe ne salle mbreteroi një qetësi absolute saqë mund të degjohej edhe miza… Qetësia prishej kur përmendeshin emerat e dy-tre lojtareve sllavë, që luanin për Universitetin. Ata spektatore sikur i bënin me dije qeverive nga Prishtina deri në Beograd, se këtu eshtë Shqipëri dhe fole shqipesh. Mund të them se spektatorët e asaj nate, edhe pse 99% nuk njiheshin fare me njëri tjetrin, ishin më të bashkuar dhe unik me njëri – tjetrin se sa sot anetarët në një parti politike, cila do qoftë ajo. Simpatizantët e Universitetit i ndezi edhe më tepër flakë prania e një fëmije, djalë 3-4 vjeçar, të veshur nga prindët e tij enkas për këte natë me kostum kombëtar, me tirqi e plis të bardhë. Fëmija me kostum kombëtar kalohej duar nëpër duar nëpër krejt publikun e sallës. Filluan të nxirrën dhe të valviten flamujtë e shumtë kombëtar në tërë sallën dhe jehuan pa nderprerje këngët si „besa- besën e kemi dhenë, për Kosovën jetën kemi me e dhenë“; „kërcet topi e gjëmon trolli“; „kënga e Palë Melyshit dhe e Sefë Kosharës“, „ushton gryka e Kaqanikut“ dhe këngë të tjera atdhetare. Universiteti fitoi në mënyrë bindëse dhe erdhi koha të dalim nga salla.
Oligarkia e Kosmetit të asaj kohe përmes informatorëve të vet ishte njoftuar se çfarë po bëhet dhe po ndodh brenda në sallë, prandaj kishte
organizuar kordona policie në të dy anët e daljes nga salla duke qelluar barbarisht me shkopinj gome mbi publikun në shenjë hakmarrje që ishim kundër „bratstvo-jedinstvos“. Nga salla e sportit turma u ndal para barakës numër një dhe konviktit numër një që ishin ballë-përballë.
Nga të pranishmit filluan thirrjet qe dëgjoheshin në kupë të qiellit: “Kosova Republikë ja me hatër ja me thikë“ dhe „Republikë Kushtetutë ja me hatër ja me luftë“. U bë një pauzë e vogël qetësie. Zela, që gjatë tërë jetës së sajë ishte e heshtur dhe fjalë pak, filloi e vetme të thërras; „Jusuf Gërvalla hero i popullit“, „Kadri Zeka hero i popullit“ dhe „Bardhosh Gërvalla hero i popullit“. Pas kësaj e tërë turma për rrethë 45 minuta vazhdoi me këte refren dhe thirrje. Zelës iu shterr fare zëri dhe meqë ishte pak si lokaliste m‘u afrua te veshi dhe më tha: „nuk qenkemi vetëm ne Deçanasit“. Në mes nesh qenkan edhe vëlla e motër nga Stralli i Deçanit Isa dhe Ganimete Hasanmetaj.
Pra, të dielen me 14 shkurt, në mbrëmje të vitit 1982, si sot e 39 vite të shkuara, pas 28 ditëve të atentatit, vëllezërit tanë Jusuf e Bardhosh Gërvalla dhe Kadri Zeka u shpallën heronj të popullit nga bija e Gllogjanit dhe Dukagjinit, mbesa e Sulejman Vokshit, Zelfije Sejfijaj. Pra sot, me 14 shkurt, bëhen 39 vjet e 28 ditë pa tre yje të qiellit të Dardanisë Jusuf e Bardhosh Gërvallën e Kadri Zekën, por me mësimet dhe emërin e tyre në shpirt e zemër, fitore pas fitorëje…
Për shkaqe sigurie pas ngjarjeve të tilla,ne shpërndaheshim nga konviktet e studentëve.
Të nesërmen ,ditën e hëne në mëngjes,me 15 shkurt 1982, udhtuam me Zelën për në Deçan.Thonë se rasti eshte mbret i botës.
Kur arritëm në Pejë,nga stacioni i autobuzëve ecnim në këmbë për mes qytetit dhe rastësisht, në mes te qytetit takuam Sakë Fazli Gërvallën,që eshtë djalë xhaxhai i Jusufit e Bardhoshit.Pasi u përshendetëm i thashe: Jusufin Kadriun e Bardhoshin, rinia e Kosovës i shpalli publikisht heronj të kombit .Pra ,me emërin e tyre në shpirt e zemër do te marshojmë nga fitorja në fitore.Kur ndëgjoi Sakë Fazlia këte lajm të mirë i shkuan lotët përfaqe.
Pra si përfindim,gjaku që u derdh rrëke në
trojet e Arbërit, para dhe pas vëllezërve Gërvalla dhe Kadri Zekës e deri të gjaku i derdhur në Kumanovë i Beg Rizajt me shokë e prangat në trupin e Nazif Visoqit na obligojnë që të bashkohemi si një trup i vetëm për ta çuar në vend amanetin e Shaban Polluzhës,Gjon Sereqit,Emin Durakut e Hajdar Dushit,Fazli Grajçevcit,Jusuf e Bardhosh Gërvallës e Kadri Zekës,Rexhep Malës e Nuhi Berishës,Zijah Shemsiut,Metush Krasniqit ,Xhemail Blakaj e Malë Morinës,Afrim Zhitisë e Fahri Fazliut,Shaban Jasharit dhe tërë familjës së Tij. Ky amanet eshtë krijimi i një Shqipërie të katër vilajeteve ,me një flamuri kombetar,i një kushtetute, një kufi e një ushtri!
Lavdi të gjithë dëshmorëve të Atdheut!
Rroftë Shqipëria natyrale!
Isniq me 14 shkurt 2021
