Pervjetor nga pajtimi i gjaqeve
NJE ORË URTIE
Shkruan: Ismail Gashi-Sllovia
Kishin kaluar 24 vjet, që kur Profesor Anton Çettën e kisha dëgjuar nga afër, atëherë kur ai na ligjeronte Letërsinë e Vjetër Shqipëtare. Për dallim nga atëherë, tash, fillim marsi 1990, unë i burrëruar e profesori im i mplakur. Qëndruam një kohë pranë e pranë në një tryezë në kabinetin e Tij në Institutin Albanologjik në Prishtinë.
Te profesori shkuan me dy veprimtarë të tjerë, tash të ndjerin Avdi Kelmendi dhe Halil Bislimin, që ta ftonim kryepleqënarin e urrët të Kosovës, të na vijë në një tubim të pajtimeve në Shtime, pasi Aksioni i Pajtimve kishte marr fillim të mbarë e të hovshëm. Me këte do ta nderojë e madhërojë atë falje gjaku dhe vet tubimin në këtë mjedis të Kosovës, dhe do të merr krah e shtrirje jehona e Aksionit të Pajtimeve. Ta shlyejmë përgjithmonë këtë njollë të keqe, që për mish të huaj ka zënë vend ne qenien e traditës sonë kombëtare dhe ta shporrim për të huaj nga ku truall e ky popull i lashtë autokton. Në kabinetin e punës, nuk e gjetëm Profesor Antonin. Ramadani një bashkëpunëtor shkencor i profesorit, na priti për miqë, përkundër asaj që nuk njiheshim më heret. Ai na tha, se Profesor Antoni, mbrëm ka qenë në Orllan të Podujevës në një pajtim gjaku, është lodhur mjaftë, por me siguri do të vijë së shpejti. Këtë e tha Ramadani pasi foli me profesor Antonin në telefon. Ashtu edhe doli. Nuk vonoi shumë profesori ia arriti në kabinet mjaftë i dërmuar, dukej me sy pak sa të ajur nga lodhja e natës së kaluar. Mjaftë i krrusur nga pleqëria, por si gjithmonë buzagas dhe i disponuar për punën e disiplinuar të ditës që e priste.
– U vonova pak burra, tha me të hyrë në kabinet.
U ngritëm në këmbë në ndrim e respect ndaj Tij. U përshëndetëm një nga një, duke i shtrijë dorën me rradhë.
– Uluni burra, na tha, dhe bëri me dorë nga karriket.
Ai vet zuri vend në tryezë. Nxorri pakon e cigareve dhe duke shpaluar pakon fliste. Ta ndezim nga një prej odes. Ne i treguam qëllimin dhe arsyen ardhjes. Ftesën e pranoi dhe na përgëzoi për suksesin e arritur me rastin e pajtimit , faljes së gjakut nga plaku Shaqir Topilla, i cili fali gjakun e djalit. Shaqiri 95 vjeçar, vazhdoi profesori, paska bërë burrëri, se burrërisht e paska falur. Mori shënimet lidhur me pajtimin, dhe nga zëmra ofashni.
Do të ju flas pak fjalë, si të veproni, edhe pse ju e dini ashtu si edhe unë. Madje, atje ne terren ku punoni e veproni, rrethanat i dini edhe më mire. Na shpjegojë për regjistrat, angazhimin e të rinjve, rinisë studentore, mësuesit dhe të tjerët, që punojnë dhe gëzojnë autoritet në popullatën vendore. Na shpjegojë anën teknike të grumbullimit të lëndës për këte aksion të rëndsishëm kombëtar. Profesor Antoni foli detaisht për skedat e shënimet lidhur me ngatërresat, konfliktet, për vrasjet, plagesat, rrahjet e llojet të tjera të konflikteve. T’u hyni punëve sipas krahëve, që mos të bëni humbje kohe e harxhime të panevojshme, duke shkuar herë në një krah e herë në krahun tjetër. Në fillim, kapni rastet pak sa më të lehta, që të merr jehonë aksioni, fitohet guxim e siguri. Keni kujdes. Tha profesor Çetta. Angazhoni njerëz me autoritet, që kanë ndikim pozitiv, veçmas të rinj. Por, mos harroni. Patjetër të angazhoni edhe rinin femërore intelektuale. Mësimdhënëse e studente të dalluara. Sot, odat nuk janë vetëm për burra, por edhe për femrat e arsimuara e të ngrituar kombëtarisht. Tash kemi femra për log, të zonja e të afta, sa edhe burrat. Do të keni në fillim mundime e harxhime, nga ky qëllim nuk do të largohemi, do të sakrifikojmë kohë. Por, frytet e kësaj veprimtarie, do t’i gëzojmë më vonë. Ne jemi në Evropë, tradita jonë e civilizimi ynë kombëtar, është pjesë e kulturës evropjane. Madje, ne jemi banorët më të vjetër në këtë kontinent, me civilizimin, kulturën e tarditën tone, duhet të gjendemi edhe sot në Evropën e civilizuar. Ky kontinent i vjetër dhe i kulturës së lashtë, nga sot do të duket ndryshe. Pandaj, edhe ne duhet të përgatitemi për këto ndryshime. T’i shporrim dukuritë anticivilizuese, të cilat kanë ngelur deri më sot. Hakmarrja është e lashtë dhe e mbjellur mish dhie në qenien tonë Kombëtare. Por, ne nuk mund të ankohemi gjithmonë, nese tragohemi të paaftë në ruajtjen e pastërtisë sonë kombëtare e morale, të tjerë e kanë largua këtë nga vetëvetja, fatkeqësisht tek ne ka ende jetë. Përkundër tentimeve të kahershme që ta zhdukim, ajo ka jetuar deri më sot. Ne duhet, që këtë vit, ta zhdukim hakmarrjen, ta shlyejmë këtë njollë e dankë kombëtare, sepse po ngelëm me këtë edhe më tutje, breznitë do na gjykojnë, pasardhësitë gjykojnë gjithmonë, thot drejtë i urrëti Esati ynë.
Keni kujdes, na tha profesor Antoni. Do të hasni edhe në vështërsira, nuk do të ju dëgjojnë lehtë e shpejt. Por, ju nuk duhet të largoheni e te zbrapëseni të dëshpruar, jepjuni afat të mendojnë, të konsultohen, të flasin me meshkujt e familjes, me gratë e shtëpisë, sidomos me gratë dhe fëmijët e të vrarëve, ata janë më të dëmtuarit e më të lënduarit. Kështu, të merrni pajtim nga mbarë familja. Vetëm kështu arritëni të zbutni dhëmbjen, të afroni konfliktin e të mbaroni pajtimin e familjeve të hasmuara.
Profesori përfundoi orën e urëtisë. E ne dolem nga zyra e profesor Antonit, të paisur me mësimet e leksionit të asaj dite, nga filluam e vazhduam veprimtarinë e pajtimit të gjaqeve në treven komunale të Lypjanit e më gjërë.
