Labinot Gjini: Libri i Berat Luzhës është një udhërrëfyes qytetar nëpër Atdhe

Fjalim i mbajtur me rastin e promovimit të librit :

– Berat – Biblioteka Vehxhi Buharaj – më 12 tetor 2023

——————————–

Të nderuara zonja, të nderuar zotërinj,

Një shkrimtar kanadez, Jules-Paul Tardivel, i shekullit XIX thoshte se : “Patrioti i vërtetë merakoset, jo për pozitën e tij përbrenda Atdheut, por për pozitën e Atdheut të tij në mesin e kombëve tjera“. Baca Berat është, pikërisht, nga këta patriotë shqiptar që gjithmonë për merak e ka pasur pozitën e Atdheut të tij. Atdhe të cilin e ka kuptuar si esencë shpirtërore të materializuar në një gjuhë, një territor, një popull, një qeveri ku shqiptari mund të realizoj një jetë të dëshiruar; jo të imponuar.

Gjenerata e baca-s Berat e di më së miri se cili është dallimi në mes një jete të imponuar dhe një jete të dëshiruar. Dallim i ndërlidhur me dallimin tjetër të një “Shqipërie të dëshiruar” me shpalljen e Pavarësisë, më 1912, dhe të një “Shqipërie të imponuar” me konferencën e Londrës, më 1919. Edhe librin “Shtegtime nëpër Atdhe” nuk duhet ta kuptojm si rezultat të një pune të imponuar, por duhet ta kuptojmë si rezultatin e një pune të dëshiruar në të cilën ngërthehet një jetë e tërë atdhedashurie. Dhe këtu qëndron veçoria e këtij libri sepse nuk janë thjesht tregime të udhëtimëve nëpër Atdhe, por shprehja më e bukur e një preokupimi qytetar, i cili, më shumë se një mohim i vetëdijshëm e i vullnetshëm i kufijëve ndër shqiptar, është vetë injorimi i tyre. Çka vetvetiu e stimulon nënvetëdijen e lexuesit ta kërkoj Atdheun si një nocion imanent të njësuar; ashtu siç natyrshëm përkon me të vërteten e vetë në të cilën përbashkohet një gjuhe, një histori, një kulturë, një flamur.

Vetë baca Berat është një figurë udhërrëfyese e atdhedashurisë që për disa dekada i fali qënien e tij çështjes shqiptare dhe Shqipërisë. Atdheu për të nuk ishte vetem një ideal i dëshiruar, por ishte më shumë një ideal i prekshëm : me njerëz që jetonin mbi një territor të pasur me prronj, lumenj, liqe, detra, male, kodra, fusha, brigje, kullota, fshatra e qytete, tek të cilat mund të gjejmë në një gjuhë historinë dhe kulturën shekullore të popullit shqiptar. Ideali, kur është vetem në dëshirë, nuk mjafton për tu bërë motiv jetësor dhe vënë në lëvizje çfarëdo energjie që kërkon ta transformoj realitetin e padëshiruar – atë të pushtimit – në idealin e kërkuar. Ideali kërkon prekshmëri për të vënë në lëvizje “vullnetin e fuqisë” që materializohet me veprimtari konkrete; me një strategji të mirëfilltë që përcakton mençur rrugën për të ndjekur në mes realitetit të padëshiruar (pushtimit) dhe idealit të kërkuar (çlirimit); me një urtësi që mban në ekuilibër guximin dhe mençurinë; me një njohuri të gjërë dhe të saktë që njeh qiellin e tokën, por pa ja ngatërruar kufirin njërës dhe tjetrës; me një dashuri për Atdheun që nuk ngatërrohet me dashurinë për vetveten.

Vetëkuptohet se Shqipëria në ideal për baca-n Berat, dhe gjeneratën e tij, kishte prekshmëri. Nuk ishte thjesht një mit apo një besim imagjinar i tyre. Ajo ekzistonte në realitet. Mohimi i pushtuesit ishte një besim imagjinar; jo Shqipëria. Kjo Shqipëri ideale, por reale, mund ta shpjegoj sa vullnetin e tyre për të vepruar, në njërën anë, sa vetëdijën e sakrificës në shkëmbim për të fituar, në tjetrën anë. Për më tepër, kjo e shpjegon edhe faktin tjetër se pse ky vullnet nuk u shua përgjatë arritjes së objektivave të caktuara siç ishte ai i çlirimi të Kosovës. Sepse vullneti i tyre nuk përkonte me qëllimet e caktuara, por me një ideal të prekshëm që është Shqipëria. Dhe Shqipëria si një ideal i përjetshëm përkon gjithmonë me një vullnet të përjetshëm; dhe jo me një qëllim të përkohshëm.

Shqipëria si një ideal i prekshëm, pra, e shtyu baca-n Berat ta kërkoi në të gjithë realitetin e saj material, historik e shpirtëror. Kësaj radhe, jo më për të n’a çliruar nga ndonjë pushtues i jashtëm fizik siç ishte Serbia, por për të n’a çliruar nga pasojat e pushtimit, nga një skizofreni kolektive ku gjykimi mbi gjysmën tjetër të vetes vepron shpesh mbi bazat e një realiteti të perturbuar paranojak e delirant që n’a shtynë ta interpretojmë alter ego-n tonë, si të huaj.

Kështu, libri “Shtegtime nëpër Atdhe” vjen si produkt i po të njejtit “vullnet të fuqisë”, që nuk është shuar me arritjen e objektivit të çlirimit të Kosovës dhe kërkon gjithmonë idealin e prekshëm, Shqipërinë. Pra, është përpjekja në vazhdim i një preokupimi qytetar që kërkon ta çliroj me forma tjera shqiptarin nga pushtimi i nocionëve dhe konceptëve të pushtuesit duke ia ofruar idealin që ta prekë me duartë e veta, me qëllim që të rilind tek çdo njëri prej nesh qytetaria e mirëfilltë si një nocion imanent dhe i përbashkët panshqiptar.

Ky libër pra vjen si një udhërrëfyes praktik për ta njohur Atdheun, jo vetem si hartë gjeografike, por edhe si histori e kulturë ku preokupimi qytetar panshqiptar është i mbështjellur me një atdhedashuri për Shqipërinë si tërësi.

Libri në vetvete përmban një mbivlerë të shtuar sepse, kësaj radhe, nuk duket të ketë për destinim vetem sferat “intelektuale” apo ata që kërkojnë thellësit e caktuara dhe të specializuara. Mbivlera e tij e shtuar është, pikërisht, tek ajo që i drejtohet, me një gjuhë të thjesht qytetare, një publiku të gjërë. Përbrenda tij, çdo secili mund të gjejë në dy faqe të vetme një njohje të përmbledhur të një vendi të caktuar. Kështu, ai të jep përshtypjen e një udhërrëfyesi turistik praktik që të shtynë në dëshirën e mënjëhershme për të njohur e kuptuar më shumë rreth një vendi të caktuar të Shqipërisë tonë. Si i tillë, libri nuk vjen si përpjekje për ta kthyer qytetarin shqiptar në histori, por vjen si një përpjekje për ta shtyrë atë të projektohet nëpër Shqipëri.

Një libër i tillë, në kuptimin edukimit të gjërë, pritet të luaj një rol vendimtar në përafrimin e mishërimin tonë si qytetar shqiptar me Shqipërinë; si nocion e realitet historiko-gjeografik kombëtar. Duke pasur parasysh këtë, unë e krahasova, pa gabuar, me një libër tjetër që ka luajtur një rol vendimtar në formësimin e ndjenjës kombëtare françeze. E kam fjalën për një libër që quhet “Le tour de la France par deux enfants” (Udhëtimi nëpër France nga dy fëmijë) i cili ishte botuar më 1877. Libër që është shkruajtur nga zonja Augustine Fouillée (pseudonimi G. Bruno). Ky libër ishte shitur me mbi 8.4 milion kopje në Francë; ku 7 milion prej tyre vetem para 1914. Ai ka luajtur një rol vendimtar në njohjen gjeografike e historike të Francës dhe në formësimin e qytetarisë moderne françeze ku njohja e kombit bëhet vetë dashuria për të.

Këtë krahasim nuk e bëra rastësisht. E solla për ta kujtuar nevojën për libra të tillë që evidentojnë në mënyrën më të thjesht qytetare hartën gjeografike e historike të Shqipërisë tonë; për të n’a udhërrëfyer të shtegtojmë më mirë nëpër të. Kjo qasje e lehtë për lexuesin ndaj Atdheut mund të kthehet në një stimulim të fuqishëm qytetar për ta njohur më ndryshe Shqipërinë tonë. Këtë Shqipëri, ndoshta gjithmonë në ideal dhe të idealizuar, por më të prekshme për të gjithë ne.

Ndoshta libri “Shtegtime nëpër Atdhe” nuk mund të marrë përmasat milionëshe të botimit, por autori duhet të përgatitet për një kërkesë të madhe të qytetarëve tanë të cilët, gjithmonë e më shumë, po shprehin etje për ta njohur Shqipërinë përtej autoudhave të zakonshme turistike dhe për ta rigjetur nëpër shtigjet më të bukura të saja.

Faleminderit baca Berat që n’a e rimblodhe çdo pjesë të Shqipërisë për të n’a e sjellë si një tërësi të vetme. Të urojmë shëndet e jetë të gjatë dhe të mirëpresim me botimet e tjera.