Shefqet Cakiqi: Ka vdekur artistja e madhe shqiptare Irena Leleku (Papas)

Kush është aktorja Irini Papas:

Irini Papas, emri i vërtetë i së cilës ishte Irini Lelekou, lindi më 3 shtator 1926 në Chiliomodi, Corinthia, ku ajo kaloi fëmijërinë e saj.

Prindërit e saj ishin mësues dhe ajo kishte tre motra. Adoleshencën e s aj e kaloi në Athinë duke ndjekur kurse aktrimi në Shkollën Kombëtare të Teatrit Klasik.

Në moshën 15-vjeçare ajo tashmë nisi rrugën e saj artistike, ku punoi si producente radiofonike, këngëtare dhe kërcimtare.

Në moshën 18-vjeçare ajo u martua me shkrimtarin Alki Papas dhe megjithëse martesa e tyre nuk zgjati shumë, aktorja mbajti mbiemrin me të cilin u bë e njohur në mbarë botën.

Në 96 vite jetë, Irene luajti në 80 filma, por më si spikaturi ishte roli i Penelopes në serinë televizive italiane “Odissea” bashkë me legjendën e artit kinematografik, Bekim Fehmiu.

Ndërkohë gjashtë vite më parë në një deklaratë që bëri ajo tronditi grekët duke thënë se origjina e saj është shqiptare.

“Nuk mund të largohem nga kjo botë, e të mos e them të vërtetën, se unë jam shqiptare. Kur kam lindur në vitin 1926 mbiemri im ka qenë Irene Leleku”- tha ajo 6 vite më parë.

Deklarata e fortë e Papas:

Gjatë xhirimeve të filmit legjendar “Odissea” në vitin 1968, në momente pushimi të dy aktorët kanë qenë duke biseduar në një gjuhë që nuk ishte e askujt tjetër nga trupa e filmit. Të pushtuar nga kureshtja, njëri prej tyre i pyet:

-“Më falni, por cila është gjuha që ju po e flisni”?

Irena Papas (Irini Leleku) e prek në dorë Bekim Fehmiun, që ta linte të përgjigjej:

-“Është gjuha e nënës”!

-“Gjuha e nënës? Po cila mund të jetë ajo gjuhë e nënës kur ju jeni greke e Bekim Fehmiu jugosllav”? – i pyet gazetari.

-“Unë jam shqiptare nga Greqia kurse Bekimi shqiptar nga Jugosllavia por më e rëndësishmja është se ka qenë vullneti i vetë Zotit që ne të dy t’i luajmë këto dy role sepse dikur edhe vetë Penelopa dhe Odiseu kanë folur po të njëjtën gjuhë që e flasim unë e Bekimi sot”.

Karriera e aktores së njohur:

Në hapat e saj të parë në skenë, ajo mori pjesë në produksionet e Teatrit Kombëtar. Talenti i saj unik dhe interpretimet e shkëlqyera në tragjeditë antike si “Medea” dhe “Elektra” e bënë atë shumë shpejt të famshme. Dashuria dhe respekti i aktores për dramën antike ishte i madh.

Debutimi i saj në kinema bëhet në vitin 1948 në filmin “Engjëjt e humbur” me regji të Nikos Tsiforou. Në vitin 1951 vjen “Shteti i Vdekur”, i Frixos Iliadis, me bashkë-yll Giorgos Foundas.

Në vitin 1962 ai bashkëpunoi me Michalis Kakogiannis dhe luajti në adaptimin filmik të “Electra” të Euripidit së bashku me Yannis Fertis, Aleka Katselis dhe Manos Katrakis .

Filmi fitoi gjithsej 24 çmime dhe nderime, duke përfshirë çmimet për përshtatjen më të mirë të filmit dhe kolonën zanore në Festivalin e Filmit në Kanë (1962).

Irini Papas kishte marrë pjesë në më shumë se 80 filma, me xhirime në të gjithë botën (Chinatoën, Hollyëood, Jugosllavi, Liban, Marok, Brazil, Australi, Portugali, etj.) me aktorët e saj, ndër të tjera, Marlon Brando, Yves. Montand, Gregory Peck, Anthony Quinn, Richard Burton, Gian Maria Volode, James Cagney.

Përveç adaptimeve të suksesshme të tragjedive, filmat e saj më të njohur janë filmi i paharrueshëm hollivudian “The Cannons of Navarone”, ku luan rolin e luftëtares Maria Papademou (1961) dhe “Alexis Zorbas”, i cili luan rolin e ‘E veja’ (1964).

Pamja e saj intensive, linjat e pastra të fytyrës, karakteristikat e “Caryatid”, titull që e ndoqi gjatë gjithë karrierës së saj dhe personaliteti i saj intensiv, pushtuan audiencën ndërkombëtare dhe producentët amerikanë.

Irini Papas ka qenë në qendër të vëmendjes së kinemasë ndërkombëtare për shumë dekada.

Vërtetimi i punës së palodhur dhe talentit të saj vjen në vitin 1969 me filmin “Z”, të Kostas Gavras , i cili fiton Oscarin për filmin më të mirë të huaj .

Në vitin 1972 shfaqet përkrah kompozitorit grek fitues të Oskarit, Vangelis Papathanasiou. Ai e bind atë të provojë talentin e saj në të kënduar.

Irini Papas regjistron me të albumin e fundit të grupit muzikor “Aphrodite’s Child”, me referenca për “Apokalipsin e Gjonit” dhe një kontribut lirik të regjisorit Kostas Ferris.

Lidhjet e Irini Papas me audiencën italiane datojnë që në vitet ’60, kur aktorja shqiptare luajti në produksione ndërkombëtare.

Kontributi i Irini Papës në art është vlerësuar shumë herë brenda dhe jashtë Greqisë, përmes çmimeve të panumërta që ajo ka marrë herë pas here. Përveç Oscarit që fitoi në vitin 1969 për interpretimin e saj në filmin “Z” të Kostas Zavras, ajo ka marrë edhe shumë çmime të rëndësishme.

Në vitin 1995, ai u nderua me Medaljen e Gjeneral Brigade të Urdhrit të Feniksit nga Presidenti i Republikës së Greqisë, Kostis Stefanopulos. Në vitin 2000 ajo u nderua me titullin “Gruaja e Evropës” për kontributin e saj në promovimin e identitetit kulturor evropian.

Në vitin 2008 u nderua me çmimin “Çmimi Ndërkombëtar për Kulturën” nga organizata Premio Roma në teatrin antik të “Ostia Antica”, pak kilometra jashtë kryeqytetit italian.

Në vitin 2009, aktorja me origjinë nga Shqipëria u nderua me “Luanin e Artë” të Bienales së 40-të të Teatrit të Venecias, pas propozimit të drejtorit të veprimtarisë, regjisorit të njohur, Maurizio Scaparro.

Papas ishte në mesin e 260 artistëve nga e gjithë bota, të cilin Papa Benedikti e ftoi në Kapelën Sistine të Vatikanit, për t’i kërkuar atyre “të transmetojnë mesazhin e Zotit me artin e tyre” .

Po kështu ajo është nominuar edhe për disa çmime të tjera ndërkombëtare si “Fennecus”si aktorja më e mirë në filmin “Into the Night”, 1985; aktorja më e mirë në filmin “Island” nga Australian Film Institute, 1989.