79 VJETORI FORMIMIT BRIGADES 23 SULMUESE NE ZALLMER TE TREVES BENDES TE RRETHIT TIRANE.
21 SHTATOR 1944
21 SHTATOR 2023
79 vjet me pare, me 21 shtator 1944 ne fshatin Zall-Mener te treves Bendes ne aftesi te Tiranes dhe te Krujes u formua brigada 23 sulmuese. Ne perberjen e saje moren pjese njesitet partizane te babaljonit “Dajtit, Kruje-Ishem dhe Matit.
Lidhjet e ngushta me luften nacional-clirimtare dhe shtabit te pergjithshem me trevene Bendes te fiseve kryesore , sic ishin Beqir Mansaku , Qamil Mansaku, Hysen Feza , Bejtulla Dajti, Ismail Hidri, xhemal Reshat Koçi, Mexhit Alla, Shaqir Meculi , Nezir Feza , Sulejman Beka, Hasan Sula , Islam Loka, Halil Meta , Zenel Ademi (Ram), Halil Elezi , Ali Limani (Hoxha), Halil Limani , Asllan Elezi , Bajram Cani etj..
Keto fise bene te mundur qe zona e Bendos te jete e sigurte ne hapsiren territoriale , dhe ngriten menjeher keshillat nacional- clirimtare per tju pergjigjur formimit te brigates 23 sulmuese edhe per te dhene kontributin per strehim dhe bashkepunim me banoret e zones. Bataljonet e brigates 23 sulmuese u shoqeruan nga keto krere fisesh qe cituam me larte per tu perqendruar ne fshatin Zall-Mener te Tiranes .
Brigada 23 sulmuese u krijua dy muaj para clirimin vendit nga pushtuesit naziste gjerman. Ajo trashgoj vetit me te mira te partizaneve te ketyre badaljoneve, te cilet kane dhene prova heroizmi ne perleshje te vazhdueshme me armikun mu ne zemer te Tiranes.
Per drejtimin e brigates 23 sulmuese u zgjodhen Haxhi Sekseri, Sejdin Avdija, Haki Feza , Erexh Deliu , Sul Domi. Per protokollimin e materialeve te brigates se saj sulmuese u zgjodh Mustafa Gjeli. Shtabi kryesor i brigates 23 sulmuese u vendos ne lagjen Brahimaj tek Rrapi Shekullor ne shtepite e Ali Limanit (Hoxha) dhe Halil Limanit.
Pas fomimit te saje kjo brigade u ikuadrua ne divizjonin e pare sulmuese te korparmates se pare. Dita e 21 shtayorit ishte nje ngjarje e rendesishme per jeten e partizaneve. Ajo manifestoj ne fshatin Zall-Mener, shpirtin luftarak dhe domosdoshmerine per nje organizim ma te plote per te vazhduar luften pa nderprerje per clirimin e vendit. Zeri I partizaneve ka qene nje mesazh dhe besim per te bere cdo sakrifica ne luften partizane per te ndjekur armikun deri ne clirimin e vendit. Naten vone te kesaje dite partizanet sebashku me banoret e zones, buciste kenga partizane per ti dhane jehone luftes per clirimin e vendit. Ne kete atmosfere festive ka pershendetur si perfaqesues I shtabit te pegjitheshrm te ushtrise Nacional-clirmtare shoku TUK JAKOVA, I cili ka dorzuar flamurin luftarak. Brigada 23 sulmuese ishte perqendruar ne veri-lindje te Tiranes ku kishte mbeshtetjen e zones te treves Bendes dhe hapsiren teritorjale te mbrojtur nga rrethimet e vargmaleve Kruj Daj dhe vargemali Skendebeg. Ky Teren siguronte mikepritjen e zones ku u jepte kenaqesine dhe sigurine per te oganizuar veprimtarine luftarake drejt veriut. Veprimtaria e brigades 23 sulmuese ka filluar kryesish ne rrugen autombilistike Vore, Fushe-Kruje Milot. Objektivi kryesor i tyre ishte te godiste postat ushtarake dhe pika te tjera ku ishin perqendruar gjemanet dhe forcat e tyre ballisto-zogiste. Brigada 23 sulmuse u be mbeshtetese e forte e brigader I, IV dhe XXIV qe ishi dislokuar per clirimin e Tiranes. Mbetet e pa harrushme per partizanet e brigades 23 sulmuese perpjekje qe bene per te goditu armikun dhe bashkepuntoreve e tyre ne qytetin e Krujes, Ura e Zeze, Mamurras, Lacit, Borizanaj, Peze, Ishem dhe Milot. Superfuqia e armikun ne njerze dhe armatim ishte e fuqishme. Me.gjithate luftimet e partizaneve e goditen armikun pa nderprerje ne vendet ku ai nuk e priste. Humbjet e armikun ne njerze dhe armatim e corjentuar ne ate forme sa nuk shikonte rrugen per tu laguar. Gjate udhetimit te gjermaneve ne rrugen automobilistike Tirane-Shkoder, armiku la te vrare 200 ushtare dhe shume te plagosje. Forcat balliste dhe zogiste ishin perqendruar ne Ishem. Gjate rezistences qe ata bene u larguar me panic duke I Zane rober. Rreth 400 veta u lane te lire dhe pjesa tjeter u bashkuar me partizanet per te luftuar armikun. Megjithse ne kushte shume te veshtire brigade 23 sulmuese nuk I nderpreu luftimet dhe marrshimin drejte Shkodres. Ne kalane e Bertices dhe te Beltojes u zhvilluan luftime te ashpra me gjermanet per arsye te punimeve inxhinje dhe fartifitimit te gjermaneve ne terren. Pas disa oresh ne luftime, kalate rane ne duarte e partizaneve. Gjate ketyre luftimeve mbeten te vrare 40 gjerman dhe shume te plagosur. Nga Patizanet mbeti I vrare Vath Bushi dhe 12 partizan te plagosje. Bashkimi I brigades 23 me brgadat 22, 7, dhe 24 dhe me grupin partizan Perlat Rexhepi te Shkodres I dhane goditjen nazizmit gjerman ne shume pika kyce te luftimeve. Ne mengjezin e date 29 nendore, forcat e brgada 23 dhe 22, 24 she 7-te zhvilluan luftime te ashpra mbi lumin Bune dh liqeni e Shkodres duke i goditur gjermanet neper varka ne largimi e tyre, dhe Shkodra u clirua plotesisht. Brigada 23 sulmuese pas clirimit mori detyren pet te pasteur zonen e Dukagjinit Kelmendit, Vermoshit, Malsine e Pukes, Krujes, Matit, dhe Peshkopise. Clirimi I Shkodres me 29 nendor 1944, tregon vertetesin e luftes Nacional-Clirimtare. Deshmoret e kesaje brigade i kujtojme sot me respekt dhe nderim, te cilet nuk kursyen jeten e tyre ne lulen e rinse sic jane: Adem Gjeli, Abaz Veseli, Islam Shehu, Abdi Kazani, Ali Meta, Bakushe Visha, Besim Selaj, Llesh Spaci, Mustafa Mezini, Rexhep Shira, Gani Buzhiqi, Shaban Lika, Turali Duro, Vath Bushi, Luigj Kurti, Mustafa Drvishi, Ramazan Zembaku, Ibahim Lici, Riza Bekaj. Nje apel i fuqishe per neve pasardhesit dhe tere popullin shqipetar ashte gjaku I deshmoreve per clirimin e vendit. Neve sot breza si pasadhesve te veteraneve dhe te lufte partizane mbojme idealet e shtrejnta te luftes Nacional-Clirimtare, qe nga permasat e saje ishte heroike dhe e lavdishme ne historine e popullit tane.
