Mos e lexoni rrëfimin tim, por, në rast se e lexoni, mos e harroni! Binduni, desha t’ju them.
E para ishte fjala.
Fjala qe përhapur, e pati marrë dhenë, se Përagajt nisën dasmën. Binin tupanat, bum-baba-bum-ba, bum-baba-bum-ba, bum-baba-bum-ba, vallja hidhej. Kënga s’ndalej. Agu, kishte kohë që e priste këtë ditë. Semaizi Semortja kishte marr vesh, prandaj nuk qëndroi duarkryq.
– E sheh këtë gur?- më pyeti Mësuesi dhe e qëlloi me pëllëmbën e dorës së djathtë.
– E shoh, – i thash.
– Pasha peshën e tij, qenka shkruar…
– Çfarë?
– Si një herë e një kohë… E di ti atë këngën e moçme?
– Di të moçme e të reja, por kam ardhur të di…
– Çfarë?
– Kë arrestuan?
Pasi më shikoi një çast, qiti gishtin në tëmth, u mendua ca dhe m’u përgjigj.
– E quajnë Përag. Përag Zbashku. Shkurt: Agu.
– Kë?
– Zotin e dasmës.
– Kush është ai?- e pyeta. Më interesonte të dija diç më tepër për të. Mësuesi nisi rrëfimin e tij.
Ishte natë. Kishte dhe mjegull. Binte edhe shi. Pastaj era frynte. Nga veriu vinte erëmramja me trok kali. Pas saj vinin pastaj prapë mjegulla, nata, shiu, fla-ka… Gjëmë e madhe pritej. Mallkimet zgjoheshin nga gjumi. Nuk dihej më pas se kush ishte i mallkuari, as të mallkuarit. Thënë shkurt: nuk e njihte qeni të zotin. E tërë kjo ndodhte para se të lindej Agu. Agu i dashur, i shumëpritur, drita e syve dhe shpresa e këtyre anëve. E, pak para se të lindej Agu, thonë, të ëmën e tij e kishin mbërthyer dhimbje të mëdha. Aty në njërën nga ato ne-tët e errëta të asaj kohe, rrugës për në spitalin e qytetit, diku te ura…, i kishin ndaluar rojet e natës. Aty kishin zënë pritën. Dhe, thonë, kush kalonte andej nuk i shpëtonte të paktën dajakut. Edhe vetë Agu ishte qëlluar, sado që ende ishte në barkun e së ëmës. Mes britmash e të sharash, shqelmave e grushtave, tymit dhe flakës, se atë natë kishte krisur edhe pushka, Agu nuk e kishte thyer rrugën. E pastaj, thonë, të gjithë, në atë kohë të ligë, ishin gëzuar kur e kishin dëgjuar një zë… Zërin e vajit të një fëmije të posalindur.
– Ç’ndodhi?
– U lind Agu.
I ati, thonë, me këngë në gojë kishte ndërruar jetë atë natë, se duhej t’i hapej rruga Agut…
Si qenka kjo botë. Dikush vjen në të duke qarë, e dikush ikën nga kjo duke kënduar.
Ai kishte hapur zjarr në rojet e natës për t’i hapur rrugën një lindjeje të re, një këngë të re…, për Agun.
– Ç’ishin ato roje…?
– Të sojit që na ka zënë pritën.
– Dhe…?
Nga krismat e armës së Bashkimit, atit të Agut, jehoi kënga, jehona e së cilës futi në gji fusha e male, fshatra e qytete, burra e gra. Dikush ra në prag të kullës, dikush në sokak; të tjerë në arë, pranë një stani, te një shkëmb, te kroi, bri udhe, në mezhdë, e kudo këtyre anëve. Te ura… së fundi.
Të shumtë ishin ata që u përpoqën t’i hapnin rrugë ardhjes së Agut e atë s’e takuan kurrë. Kur ishin ata, Agu nuk ishte, kur erdhi Agu ata kishin shkuar… E, atë natë flaka dikujt ia shitoi jetën e ia mbylli rrugën, e dikujt i hapi rrugë, i bëri dritë, e ndriçoi… Ama zjarr e gjëmë u bënë një. Etje kishin të gjithë… Se… toka çahej nga etja, e nata nga zjarri. Agu nuk e ndali rrugën. Ecte. Ec-te. Ecte… Bile edhe vraponte. As plagët, as etja… nuk ia ndalën hovin… se … mund t’i bëhej vonë… e pastaj?!
– U afroi kush ujë?
– Patjetër.
– Pinë ndonjë gllënjkë?
– Jo. I ofruan të parit, atij që konsiderohej i plagosur më rëndë, nuk e deshi. Tjetrit, tha. Ashtu tha edhe i dyti, edhe i treti… të gjithë. Edhe e ëma e tij mbeti e etur, por rrugën drejt pakthimit, drejt përjetësisë, s’e ndali.
– Cilët ishin ata, nuk ma the?
– Edhe këtë do ta marrësh vesh.
– Po, çfarë thoshin ata kur ju ofruan ujë?
– Hiç. Përveç… Ag… Përag… Zbashku…
– Të gjithë thoshin këtë fjalë?
– Të njëjtin emër.
– Ag?
– Përag.
– Si mundet… të njëjtën fjalë… të njëjtin emër… ujë s’pinin?
– Ishin Një.
– Një trup kishin, thua?!
– Një shpirt kishin!
Ata kishin dëshira më të mëdha. Etje më të ma-dhe… Për ta ujë e ajër e dritë e rritë… ishte Agu. Ai ishte jeta dhe trashëgimi më i çmuar. Vijesë në breza. Dashuria dhe ëndrra e tyre. Malli dhe përjetësia vetë.
Pasha shtatë palë qiej e shtatë palë tokë koritë s’je-mi kurrë. Që të mos zihemi gafil, një sy gjumë pa gajle bërë s’e kemi… Për një zog pule kemi qitë pushkë… Për një syçkë, për një gemë, për një degë, për një lis, për një mal; për një lule, për një fushë; për një këngë; për një dashuri…
Për qiellin dhe tokën.
– Ka qenë e jona!
– Kush?
– Hisja.
– Ku e lamë?
– Te hisja.
– Jo, jo, te nisja.
– Jo, te Agu.
– Je takuar ndonjëherë me Agun?
– Kurrë.
– Ke dëgjuar për të?
– Veç nga ti.
Eh… Shumë e deshën takimin me të. U dogjën e u poqën për të… U bënë gjaku i tij e s’e panë kurrë. Nuk u takuan me të. Se, kur ishin ata, Agu nuk ishte, kur erdhi ai, ata kishin shkuar.
-Kam dëshirë ta shoh, ta takoj Agun.
-Do ta takojmë së bashku.
-Kur?
-Kur ta heqim gurin nga qafa.
-Nga mezhda, thuaj.
-Njësoj është.
***
Kisha shkuar për të bërë një lajm për atë që ndodhi atë ditë te ura, por ishte diçka më tepër se kaq.
– E di një fjalë prej guri,- tha Mësuesi dhe me pëllëmbën e djathtë peshoi mbi gur, ndërsa unë po mbaja shënimet e nevojshme në bllokun tim, ndonëse edhe diktafonin e kisha futur në përdorim. Po më bënte për vete, ndaj përpiqesha të shënoja çdo gjë që thoshte.
– Ti e di një fjalë prej guri, por nuk ma the se a flet guri?- e pyeta, derisa prisnim ndonjë lajm për ata që qenë arrestuar para se unë të mbërrija tek ura.
– Ai i varrit po. Edhe i mezhdës. Madje ecën dhe hingëllon si kalë,- m’u përgjigj.
– Si?! Do të thuash se guri i varrit, i mezhdës është shndërruar në kalë?
– Po!
– Si ashtu?
– Nga mallkimi i nënës.
– Përrallë është kjo.
– Përrallë, thua ti.
– Pastaj?
… Guri i varrit… ishte bërë kalë… dhe kalin e kishin shaluar hijet. Hijet ishin bërë mjegull e re. Mjegulla e retë ishin shndërruar në shi… Shiu në trok kali… në erë…, në furtunë…, në tym, zjarr… Tanë sherri i një fjalëlojsi… Besë-prerin pastaj e zuri mallkimi i së ëmës… dhe guri i va-rrit… i të mallkuarit u bë kalë… Hamshor… që endet arave tona, lulishteve, fushave e maleve, fshatrave e qyteteve… Edhe lumit ia ndal rrjedhën… Bile unë vetë e kam parë, më besoni, me sytë e mi e kam parë, e keni parë edhe ju, nëse nuk keni harruar… tek futet nëpër biblioteka, nëpër tempuj të shenjtë… Ai futet kudo… Prandaj vonon drita. Dhe Agu… Kush e di se kur vjen… E kali gjezdis rrugëve tona, shfrytëzon tymin, mjegullën, vranësirën…
– Prandaj e quajnë vranç, ë?
– Ëhëëë!
Hapni sytë në daçi të bëheni valltarë të mirë… Do të bëheni të shpejtë si era… Era futet kudo… Si melodia e mirë në zemër, në shpirt… Mbarsuni me këngë në daçi ta mësoni mirë melodinë dhe ritmin e saj. Futuni, thellë futuni, në qelizën tuaj. Jeta është hokej mbi akull. Balerinë. Jeta në pusin e vet i kthjellon mendimet duke ecur, qoftë edhe në ëndërr, për ëndërr. Ëndrrat nuk realizohen duke fjetur. Hej! Ato pinë ujë në pusin e zgjimit, në pusin e jetës. Hej! Agu nuk mund të notojë nëpër baltak, nëpër pellgje moçalike… Lodhet! Ikën! Mbytet! E merr lumi… Llumi!… Se në breg nuk mund të dilet nga kjo urë… Hej! A nuk e shihni… ajo është plot tela gjemborë të bërë nga arkitektë modernë. Agu! Kujdes… Agu! Hej! Përag Zbashku!!!
– Ubu-bu! Ubu-bu! Ubu-bu!
– Hë? Ke frikë?
– Jo kam të ftohtë.
– Jemi bërë pikë e pesë. Prandaj…
– Ku mbeti Agu, the?
– Atë po e presim të gjithë këtu.
Për një moment dasmorët lëvizën nga vendi. Drejt nesh po vinte ai që kishte shoqëruar Përagun… Qe nxirë në fytyrë.
– Ç’u bë Agu?- pyetën njëzëri të gjithë.
– E dërguan… në spital. E rrokën veshkat. Ka gurë në veshkë, i tha një mjek i huaj. Duhet dërguar urgjent në sallën e operimit, shtoi ai…
… Prapë me gërshërë… në dorë… Eu(u)rop(ë)a!?
Eu(u)rop(ë)a prapë kaps!
Vaj!
Va!
V!
