Çdo komb ka prodhuar histori që është dëshmitare e vërtetë e hetës dhe vepritarisë së të gjithë brezave. Por që vet historia të ruhet e të trashëgohet, ajo duhet shkruar në libra e më pas librat duhen ruajtur si dëshmi e përpjekjeve për zhvillimin e shoqërisë dhe të ideve që projektojnë të ardhmen. Gjenia njerëzore krijoi bibliotekat me qëllim që historia e jetës njerëzore të mbetet gjithmonë e shkruar dhe e gjallë. Në këtë rrugëtim, Biblioteka e Korçës, si një institucion kulturor shumë i rëndësishëm, u krijua dhe është zhvilluar në rrethana shpesh të vështira të rrjedhës së historisë, por e mbështetur në dëshirën dhe në dashurinë e fortë të korçarëve për kulturën, për librin dhe për dijen.
Një bibliotekë e Vatrës në Korçë
Më 23 korrik të vitit 1921, gazeta Koha, më dinjitozja dhe më e lexuara në Shqipërinë e asaj kohe, që dilte në qytetin e Korçës nga patrioti Mihal Grameno botonte këtë Thirrje: “Federata Vatra e Shqipërisë prej ca muaj më parë kishte vendosur formimin e një Biblioteke Popullore, dhe si u bënë gati gjithë sendet e nevojshme biblioteka u stabilizua në një dhomë prej zyrave të saj, e pajisur me rregulloren e saj, drejtuar nga sekretari i qendrës së Vatrës Z. Miçe Frashëri”. Kryeartikulli shoqërues titullohej: “NEVOJË E MADHE PËR NJË BIBLIOTEKË BOTORE”.
Nevoja për një bibliotekë rridhte nga trekëndëshi “shtypshkronjë—botime—bibliotekë” dhe lidhur me mendimin e formësuar intelektual. Nga ekzistenca e shtypshkrojnës mbështeten botimet, të cilat tregojnë pjekurinë e mendimit intelektual të kohës. Themelimi i Bibliotekës shënon një element të rëndësishëm për të dokumentuar mendimin përparimtar të kohës, shkrimi i të cilit filloi një dekadë më parë me botimin e gazetës së parë në Korçë, gazetës Korça, e vitit 1908, që drejtohej nga Sami Pojani dhe shtypej në shtypshkronjën e tij. Pas saj doli Lidhja Ortodokse (1909-1910) dhe më pas gazeta Adriatiku, që shtypej në shtypshkronjën e patriotit Dhori Kotti në vitet 1916-1917. Po ashtu, Mihal Grameno filloi, në vitin 1911, botimin e së mirënjohurës Koha, që me disa ndërprerje vazhdoi deri në 1926. Pas kësaj, në vitet 1920-1930 në Korçë pati një bum të vërtetë botimesh, ku numëroheshin mbi 15 gazeta.
Federata Panshqiptare Vatra në SHBA 100 vjet më parë, më 20 korrik 1921, do të ndizte zjarrin e dijes edhe në qytetin e kulturës, duke krijuar Bibliotekën Popullore, e para në Shqipëri, siç do te shkruante përkujdestari i bibliotekës dhe sekretari i qendrës së Vatrës, Miçe Frashëri. Kjo bibliotekë, e pasuruar me botimet e Federatës Vatra dhe dhuratat e kolonive shqiptare të Misirit, Rumanisë dhe Bullgarisë, u vendos në atë kohë pranë Bashkisë së qytetit dhe kishte një rregullore të saj. Në vitin 1930, biblioteka u transferua në një ndërtesë të re, për të cilën investoi tregtari bamirës Thoma Turtulli.
Për pasurimin e saj ndikuan mjaft patriotë korçarë brenda dhe jashtë vendit. Nikolla Lako, drejtori i parë i bibliotekës, kishte ruajtur me kujdes fondin e librave me tematikë albano-ballkanologjike të Alandro Kastriotit, si dhe botimet e veta. Vijuan më tej dhurimet e patriotit Spiro Dine, përfshirë edhe botimin original të veprës Mbleta Shqyptare të Thimi Mitkos, emrin e të cilit biblioteka e Korçës e mban me krenari, një vepër kjo mjaft e çmuar për forcimin e ndërgjegjes kombëtare të shqiptarëve, abetaren e Naum Veqilharxhit etj. Më tej, dhurimet vijuan nga patriotët e mërgimit, midis tyre dhe Historia e Skenderbeut, botim i vitit 1602, si dhe librat dhe gazetat qe botonte patrioti Dhori Kotti në shtypshkronjën e tij, botimet e ardhura nga Bukureshti, biblioteka personale e historianit, patriotit dhe publicistit Petraq Peppo dhe shumë dhurime të tjera. Në vitin 1975 biblioteka publike e Korçës u transferua në godinën, të cilën e projektoi arkitekti Petraq Kolevica.
Biblioteka e Korçës sot
Në vitin 2017 u hodhën themelet për ndërtimin e një biblioteke moderne në qendër të qytetit, me një fond të pasur dhe të rrallë materialesh albanologjike, letrare, publicistike e shkencore, një bibliotekë në evolucion, ku trashëgimia bashkëjeton me teknologjinë, ku hapësirat nuk shërbejnë vetëm si salla librash, por janë të dedikuara për t’u shndërruar në qendra të inovacionit, rekreacionit dhe partneriteteve, duke ndihmuar në përparimin dhe emancipimin e komunitetit, veçanërisht të brezit të ri.
Në vitin 2021, teknologjia ndryshoi gjithçka. Ne jemi në rrugë e sipër që çdo material që ndodhet në bibliotekë si dhe sherbimet e bibliotekës, në përputhje me ligjet e shtetit dhe të drejtën e autorit, të automatizohen dhe dixhitalizohen në mënyrë që t’u jepen përdoruesve falas dhe me shpejtësi. Kështu, bashkë me sfidat e njohura biblioteka prezantohet edhe me një sërë risish, siç janë: (1) Automatizimi i shërbimeve të brendshme të bibliotekës përmes softit dhe web-it, të financuara nga kompania Vodafone; (2) Krijimi i Bibliotekës Digjitale, digjitalizimi i veprave më të vlefshme në bashkëpunim me Bibliotekën Kombëtare; (3) Audiobooks, mundësuar nga kompania e sigurimeve Sigal, për dëgjimin e librave më të mirë audio; (4) Aksesi falas në burimet elektronike dhe produktet teknologjike të të dhënave të EIFL (informacioni elektronik për bibliotekat); (5) Krijimi i këndit arkivor, i cili ofron shërbimet e dhomës së studimit të të gjitha arkivave që janë nën kujdesin e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave; (6) Projekti Biblio-Tech, në bashkëpunim me UNICEF, projekti më i ri që do ta lansojmë në ditët në vijim, i cili fokusohet në mësimin digjital, edukimin teknologjik, mjediset inovative për start-up, dhe wi-fi miqësor, që ka të bëjë me mbrojtjen nga materiale të papërshtatshme në internet; (7) Ofrimi i shërbimit online BIBLIOTEKA IME përmes faqes së internetit. Ky shërbim online funksionon në COBISS+ dhe mundëson menaxhimin personal të materialeve të bibliotekës falë bashkëpunimit të Bibliotekës së Akademisë së Shkencave të Shqipërisë me Institutin e Shkencave të Informacionit IZUM në Slloveni dhe (8)Nnjë projekt në vijim, që konsiston në funksionimin e bibliotekës si hapësirë informimi përmes Muzeut Virtual nga Universiteti i Biznesit dhe Teknologjisë, i vlefshem për turistët vendas dhe të huaj që do të vizitojnë qytetin e Korçës.
100-vjetori i Bibliotekës së Korçës dhe sfidat tona për të ardhmen
Viti 2021 ka një domethënie të veçantë në lidhje me librat dhe bibliotekën. Festojmë 100-vjetorin e krijimit të bibliotekës por, në të njëjtën kohë, kemi çelur dyert e bibliotekës publike moderne, e para e këtij lloji në Shqipëri për t’i dhënë librit vendin e merituar në një botë në të cilët, sot, në shekullin e 21-të, bibliotekat kanë ndryshuar, kanë më tepër se libra; duke iu përshtatur ndryshimeve të teknologjisë, ato janë shndërruar në hapësira për aktivitete krijuese dhe transformuese.
Pak ditë më pare, më 10 dhjetor, në ambientet e bibliotekës së re u zhvillua ceremonia përkujtimit të 100-vjetorit të themelimit të Bibliotekës së qytetit të Korçës. Për të nderuar jubileun morën pjesë personalitete të rëndësishëm nga fusha akademike, e kulturës, punonjës të vjetër të bibliotekës, miq të librit. Në nderim të veprës dhe kontributit të patriotëve dhe për të shpalosur thesaret e kësaj biblioteke u çel ekspozita “Krijimi i bërthamës së Fondit Albanologjik”, së bashku me mini-muzeun “Biblioteka në rrjedhën e historisë”, i cili do të zgjerohet në vazhdim me figura të tjera që i kanë shërbyer bibliotekës, figura që kanë kontribuar në pasurimin e saj, punonjës e drejtues të cilët kanë shërbyer me dinjitet dhe profesionalizëm. Në fjalën përshëndetëse, kryetari i Bashkisë së Korçës, z. Sotiraq Filo, u shpreh se “biblioteka e shekullit të ri duhet të rimodelojë konceptin e saj për t’i ardhur në ndihmë lexuesve, veçanërisht gjeneratës se re”. “Ashtu siç e ka zanafillën edhe kjo bibliotekë, u shpreh ai”, shprehja që ‘djalëria korçare t’i lerë kafenetë e t’i drejtohet librit’ duket se është aktuale edhe sot”.
Në fjalën e tij përshëndetëse, drejtori i Bibliotekës Kombëtare, z. Piro Misha, vlerësoi Bibliotekën “Thimi Mitko” dhe u shpreh se biblioteka e Korçës duhet të jetë shembull frymëzimi për të gjitha bibliotekat e tjera. Ai premtoi, gjithashtu, se do ndihmojë për zgjerimin e bashkëpunimit të kësah biblioteke me me Bibliotekën Kombëtare. Z. Agron Alibali, në emër të kryesisë së Federatës Panshqiptare “Vatra” të Amerikës dhe editorit të gazetës Dielli, z. Sokol Paja, përcolli përshëndetjet dhe urimet më të ngrohta me rastin e këtij përvjetori historik, edhe në emër të Bibliotekës “Fan S. Noli” në Boston, ose siç e quajmë ndryshe, Biblioteka Noliane, të ngritur nën kujdesin e veçantë të Atë Artur Liolinit dhe të drejtuar me pasion e përkushtim nga znj. Neka Doko. Nuk munguan edhe dhurimet e librave si pjesë e pandarë e bibliotekës në kuadër te 100-vjetorit. Përmendim dhurimet e Bibliotekës Kombëtare, Akademisë së Shkencave, Shtëpisë Botuese “Dritëro”, Federatës “Vatra”, znj. Natasha Lako, z. Pëllumb Kulla dhe botimet e Vedat Kokonës. Në përfundim të aktivitetit, pjesëmarrësit ndoqën live performancën muziko-poetike “Dritë Dritëro”, me pjesë të zgjedhura nga krijimtaria poetike e Dritëro Agollit në vargje dhe këngë.
Në këtë përvjetor historik ne jemi mirënjohës për gjithçka kanë bërë vatranët dhe të gjithë qytetarët e Korçës dhe shumë të tjerë për bibliotekën tonë. Ne mbetemi të hapur për bashkëpunim të ngushtë me Vatrën dhe gjithë diasporën tonë në Boston e më gjerë dhe mirëpresim çdo mbështetje të tyre për pasurimin e mëtejshëm të fondit të kësaj biblioteke, për ofrimin e fjalës së fundit në bibliotekonomi dhe në teknologjinë e informacionit për emancipimin e komunitetit, veçanërisht për brezin e ri.
