PERPARIMI I FONDAMENTALIZMIT MUSLIMAN NE SHQIPERI
Pa u thelluar shume ne histori, dihet nga cdokush se shqiptaret luftuan me shume se kushdo popull tjeter ne Gadishullin tone kunder pushtimit turk. Perse? Pergjigjen na e jep Gjon Muzaka ne kroniken e tij. Ai u thote femijeve te tij ne testamentin memorie: “Ta dini o bijte e mi, se Sulltani mua me shkruajti shume here letra ku me premtonte te me kthente te gjithe token e te pareve tane, por une o bijte e mi, preferova te mbetem i varfer dhe i huaj ne nje vend qe sja dija as gjuhen (ai shkoi ne Itali per tu shpetuar turqeve), se sa te tradhetoja besimin tone te vertete dhe te merrja besimin e urryer te nje barbari!” Fjalet e Gjon Muzakes i ngjajne nje pasqyre qe na tregon qarte realitetin social e psikologjik te popullit tone ne ate moment historik. Kjo pra ishte gjendja psikologjike, vetedija e tyre mbi kulturen tone, ajo cka kishin ne koke te paret tane dhevleresimi qe ata i benin besimit te ri qe po vinte nga Lindja me tehun e shpates! Ishte pikerisht ky ndryshim i madh kulturor midis kultures sone europiane te krishtere dhe asaj murtaje qe vinte nga Lindja, qe i beri shqiptaret e asaj kohe te pranonin me shpesh luften dhe vdekjen kunder nje pushtuesi dhe botes se tij te jetes e besimit aq te papranueshem per ata, se sa pranimin e besimit te tij! Por perfundimi i kesaj lufte me fuqine me te madhe te botes dihet. Turqit e mposhten duke e rrafshuar Arberine. Me shume se gjysma e popullsise u shfarros. Celebiu, edhe pas 200 viteve (v. 1670) na thote se Durresi (qe para pushtimit turk ishte qyteti me i madh shqiptar dhe qe kishte ndertuar edhe universitetin e Arberve si pak vendet me te zhvilluara te Europes), ishte shnderuar ne nje grumbull gjigand guresh: tashme Durresi varej nga Kavaja. Ka me.mijera dokumente osmane qe na deshmojne se dhjetra mijera arberore te zene rob, me shpaten pas qafe, pyeteshin nese donin te ishin akoma te krishtere apo donin te beheshin musliman! “Shpata e ndritur e Allahut u ngop me gjakun e te pafeve” – thote kronikani Tursun Beu. Eshte normale te mendojme se nje pjese e arberoreve mendoi ta shpetonte koken e vet duke pranuar besimin e ri! Keshtu ne rastin tone (vetem ndaj shqiptareve turqit territorio xhihad) ka nje arsye me shume pse u muslimanizuam me shume. Te gjitha qytetet dhe keshtjellat tona rane ne duart e turqeve. Edhe ata pak femije princash qe kishin mbetur u detyruan te deklarohen muslimane e te marrin edhe emra turq e arab. Gjon Muzaka permend edhe kusherinj te tij qe paten kete fat. Brenda cdo kalaje turqit ndertuan nje xhami sepse se pari ajo u sherbente ushtareve turq per tu falur. Por edhe jashte keshtjellave, ne lagjet kryesore u ndertuan xhami te hershme nga princat shqiptare te cilet ju nenshtruan sulltanit. Kushti i pare qe Sulltani u vinte atyre ne rastin e vasalitetit te plote, ishte pranimi i fese muslimane, dergimi i femijeve meshkuj ne shkollat e tij ku praktikisht ata ishin pengje qe edukoheshin ne boten dhe fene turke, dhe ndertimi i nje xhamie. Princat e nenshtruar ndaj sulltanit, nuk kishin rruge tjeter, sepse ai mund te vriste kur te donte femijte e tyre qe tashme edukoheshin si turq ne Adrianopoje. Kjo ishte praktika, ndaj edhe Barleti gabohet kur tregon femijerine e Skenderbeut.
Pra si kusht permbylles i ketij vasaliteti, Sulltani u kerkonte princave shqiptare edhe ngritjen e nje xhamie, zakonisht dedikuar sulltanit vete. Ndaj ne kemi disa xhami te hershme (te fazes se pushtimit) dedikuar pikerisht ketyre sulltaneve qe shfarrosen kombin tone, edhe pse ne vetvete duket kaq paradoksale. Keshtu kemi xhamine “Muradie” ne Vlore dedikuar sulltan Muratit; kemi xhamine mbret dedikuar Mehmet Fatiut ne Berat (ndertuar nga Skurajt e jo nga Muzakat); po keshtu ne Prizren xhamine qe i kushtohet Muratit, ne Prishtine i kushtohet Mehmet Fatiut, etj. Te gjitha keto xhami kane tekniken e ndertimit njesoj si dhe kishat tona te asaj kohe, sepse mjeshtrit ndertues ishin te njejtet qe kishin ndertuar kishat.
Sulltani mund te detyronte ish-princat tane te ndertonin nje xhami, por smund ta bente kete gje me cdo arber te thjeshte qe u detyrua te pranoje fene islame. Ne kete moment kaq te veshtire historik, del ne pah nje zgjuarsi dhe urtesi filozofike e jashtezakonshme e kombit tone: SHQIPTARET SHPIKEN FENE E TYRE ISLAME NE FORMEN BEKTASHI! (Po sqaroj se spunton shqiptaret e moren nga shiitet, ndjekes te dhendrit te Muhametit, por ata krijuan nje bektashizem akoma me shume tolerant se bektashijte lindore). Po cfare eshte ky bektashizmi shqiptar? Pergjigja do ishte shume e gjate (do duhej nje liber i tere), por per te kuptuar ndikimin e kesaj feje ne jeten e shqiptareve, lexuesit i sjellim nder mend nje film nga koha e komunizmit qe trajton nje dasem me te hershme shqiptare ne Jugun bektashi te Shqiperise. I zoti i shtepise (qe luhet nga gjeniu i aktrimit Kadri Roshi) ruan mbarevajtjen e dasmes ku burrat shqiptare “muslimane” (pra bektashij) pine raki me ligjet e tyre cerimoniale, sic kishin bere ne mijera vite. Papritur, nje i ftuar qe ishte urdheruar nga dollibashi (ai qe drejtonte ritin e pijes se rakise) qe ta pinte me fund goten e rakise, na pergjigjet: “ne keto kohe te turbullta, une nuk do e pi me fund!” Ne oden e burrave ra gjema! Nuk ndihej as miza! I zoti i shtepise i thote mikut: “nuk ta kisha borxh te me beje kete hata ne dasem te djalit”! (Kushdo nga ne e ka te qarte se njerezimi, nuk ka muslimane te dyte qe denden me raki aq sa ta konsiderojne “hata” (gjëmë) pirjen e nje gote me pak!) Por miku nuk tundet nga vendimi i tij dhe pret leje me goten e rakise ne dore! Kerkohet perseri urdher nga dollibashi. Po as dollibashi nuk tundet: “une nje here flas!”, thote ai. Keshtu miku shton: “Ne keto kohera, une nuk kam qejf te perfundoj ne dhomen e kashtes”, dhe ngrihet e iken nga dasma, duke e lene te deshperuar oden e burrave e sidomos te zotin e shtepise. Sqarojme per publikun me te ri, se kur “muslimanet shqiptare” benin dasem, rituali i pirjes se rakise ishte nje sprove aq e rende, sa bashke me oden e burrave ku pihej raki, pergatitej edhe dhoma e kashtes ku perfundonin disi te poshteruar ata qe i paloste rakia! Keta ishin “muslimanet shqiptare” (ne fakt bektashi qe vetem emertimin e deklaronin si muslimane per te mos qene ne kundershti me Sulltanin) qe habisnin europianet ne ate kohe osmane. Per kete arsye, keta europiane dhe sidomos arbereshet qe i luteshin Fuqive te medha ta pranonin krijimin e shtetit shqiptar, deklaronin se “shqiptaret nuk i ka prekur vecse ne siperfaqe muslimanizmi; sapo te heqin zgjedhen turke, ata do i kthehen fese se tyre!” Por keshtu nuk ndodhi! Ne fakt ne mund te themi se jemi nje popull pijanecesh qe veres e rakise i kemi thurrur me qindra kenge, dhe kete tradite nuk e shoi dot as shpata dhe as muslimanizmi turk. Pra, popullsia e thjeshte shqiptare, edhe kur “u asimilua ne fene islame”, asnjehere nuk ngriti xhami, por ngriti Teqe kudo ne Shqiperi, deshmi e besimit tone tejet tolerant. Te gjithe ne e dime shume mire se Laberia, Mallakastra, Sulova, Myzeqea, Gora e Opari, Permeti, Janina, Kruja, Mati, Dibra, Tetova, Prizreni e Kukesi, etj kane qene (dhe jane) zona krejtesisht bektashiane. Turqit e pranuan kete “leshim” per shqiptaret, por kur bektashinjte shqiptare tronditen themelet e shtetit turk, ata u kujdesen qe ta zhduknin besimin bektashi shqiptar dhe ta kthenin ne besim sunit. Ky aksion i tyre ideologjik fillon me vrasjen e Ali pashes, vazhdon me vrasjen ne mase te korpusit te jenicereve me 1826 (ku shqiptaret qe perbenin shumicen absolute u kishin imponuar kete besim edhe te tjereve si serbeve, bullgareve, grekeve, kurdeve, etj), vazhdon me Masakren e Manastirit (1830) ku u vrane te gjithe bejleret kryesore te Toskerise e Camerise, dhe vazhdoi me vrasjen e fisnikerise se Veriut qe e vazhdoi rezistencen nen drejtumin e familjes Bushati. Turqia repertorio urrejtjen e skajshme ndaj shqiptareve pikerisht sepse ata, ne drejtimin e bektashinjve si Ismail Pashe Velabishti, Kurt Pashes se Beratit, Ali Pashes dhe familjes Bushati, Mehmet Aliu i Egjyptit, etj, u bene shembull i luftes per clirim per krejt popujt e kesaj Perandorie. Me kete rast, turqit nuk u mjaftuan me masakrimin e jenicereve dhe aristokracise shqiptare: ata filluan nje aksion kapilar ne terren ku u perpoqen qe cdo teqe ta kthenin ne xhami. Kjo duket qarte edhe ne ndryshimet e medha qe ndodhen ne gjithe vendin tone ne kete drejtim: 7 teqet e Dibres eshte veshtire ti identifikosh akoma sot, sepse ato u shnderruan ne xhami. Po keshtu edhe Tetova, Shkupi, Prizreni, Janina, etj, qe kane qene qendra te perhapjese se bektashizmit, njohen nje proces te forte te radikalizimit musliman. Keshtu edhe popullsia qe ne formimin e saj bektashi ndihej shume e ndryshme nga osmanet (fakt ky qe theksohet nga te gjithe udhetaret europiane qe kane shkruar), me fillimin e ketij radikalizimi, filloi te lidhej me shume shpirterisht me Turqine. Kjo eshte edhe nje nga arsyet se perse ne u cliruam me vone se te tjeret nga turqit, edhe pse ishim absolutisht populli i pare qe filluam luften per clirim kombetar. Keshtu, i gjithe ky proces dallohet shume qarte po te shkosh ne terren. Edhe ne zona sot krejtesisht sunite (Kavaje, Ndroq, Tirane, etj), do mund te shohesh se varrezat e vjetra prane xhamive jane varre bektashijsh: aty prane sheh edhe teqene e vogel tashme te renuar. Une kete realitet te dyzuar e kam pare edhe ne Novo Berdo, ne lindje te Prishtines, prane kufirit me Bujanovcin tashme nen Serbi ku nuk sot mund te flitet tjeter pervecse per muslimane sunit.
Por sidoqofte, rrota e zhvillimit historik nuk mund te ndalet. Kishat e te krishtereve (ortodoks e katolik) dhe ato teqe te renuara, i rrezistuan Turqise duke u bere vatra edukimi dhe organizimi te luftes per pavaresi (ndersa hoxhallaret dhe prifterinjt greke benin spiunin per turqit e greket). Ne fakt, te gjithe rilindasit tane “muslimane”, jane bektashij qe ndiheshin shume larg mentalitetit radikal musliman sunit, dhe shume.me prane vellezervw te tyre te krishtere. Keshtu Naimi i madh nuk i kendoi Mekes apo Qabese, por i kendoi Qerbelase, vendit ku bektashinjte e sulmuan keq nga muslimanet, ku ata bene nje rezistence heroike me nje numer te madh viktimash ne gra e femije. Ndersa Sami Frasheri shkon edhe me tej duke kerkuar heqjen e mbuleses per femrat shqiptare! “Nje komb qe mbulon gruan, nuk mund te perparoje kurre!” – theksoi ai! Kjo pra ishte fryma e intelektualeve shqiptare afro 150 viteve me pare (ne kete kuptim ne spo sjellim asgje te re, vecse po e kapim nivelin e zhvillimit mendor dhe civilizimit human, aty ku e lane rilindasit tane), ndaj sot e kemi per detyre ta pyesim veten se ku jemi e ku po shkojme!
Por Turqia ja arriti sado pak te radikalizonte nje pjese te shqiptareve muslimane sunit duke i lidhur me shume me interesat e saj.
Aksionin e saj Turqia nuk e ndali edhe pas formimit te shtetit te pavarur te shqiptareve me 1912. Ajo hodhi ne veprim agjentet e saj sic ishin Esat Pasha e Haxhi Qamili, te cilet, pervecse digjnin cdo flamur kombetar, varnin ne litar cdo rilindas dhe digjnin cdo teqe qe u dilte perpara. Gazetat shqiptare te kohes jane te mbushura plot me informacione mbi qindra e qindra teqe qe rrafshuan e dogjen nga haxhiqamilistat nga Kruja ne Tepelene. Vetem ne Martanesh, pas disa dite lufte, ata nuk munden te hyjne dot; u detyruan te kthehen mbrapsht, edhe pse vete Haxhi Qamili u betua se nuk do vdiste pa djegur edhe teqet e Martaneshit. Ky proces, tentoi te ece perpara edhe ne kohen e Zogut, por ne ate kohe ne kishim nje klase intelektuale te nivelit ekselent wuripian (ishin te gjithe femijete e rilindasve) te cilet ja arriten ta heqin edhe me ligj mbulesen per femren shqiptare. Cdo grua qe kapej e mbuluar ne rruge, denohej me gjobe qe duhej ta paguante burri i saj!
Besoj se nuk eshte nevoje te shkruajme se si u zhvillua ky fenomen ne kohen e komunizmit, kohe te cilen po e kapercejme.
Por besoj se eshte shume interesante te shohim e kuptojme se si pas viteve 90, ky proces u rimorr aty ku e la Haxhi Qamili me shoke, dhe u fut me intensitet te larte ne shoqerine tone naive ku po perparon deri ne ditet tona. Drejtuesit e larte muslimane ne Turqi e Arabi, duket se kane ruajtur mbi shqiptaret statistika e analiza shume me te detajuara se sa ne vete: duke shfrytezuar besen, miresine, besueshmerine, pse jo edhe naivitetin shqiptar, ata moren te rinjte tane duke i arsimuar e formuar ne vendet e tyre me kulturen e besimin lindor, njesoj sikurse benin Sulltanet ne kohen e Skenderbeut. Eshte e tmerrshme te shikosh se sa i ngjan ne kete proces asimilimi viti 1990 me kohen e pas vdekjes se Skenderbeut, kur Turqia terhoqi me mijera shqiptare per ti edukuar me besimin dhe boten e vet, e per ti sjelle ketu duke “e qetesuar keshtu” Arberine nga kryengritjet qe nuk kishin fund. Eshte e habitshme te shohim se si te gjitha shtetet muslimane u organizuan ne gare me njeri – tjetrin te merrnin sa me shume femije e te rinj shqiptare per ti edukuar ne shkollat e tyre! Keshtu, edhe sot, ata na pergatiten me mijera Haxhi Qamila te cilet, bashke me mijera xhami te reja, na i mbollen ne te gjithe Shqiperine etnike me qellim te njejte me ate te sulltaneve dikur: te arabizojne kombin europian shqiptar. Akoma sot, drejtuesit muslimane po bejne te njejten gje: po konvertojne bektashinjte ne sunit muslimane fondamentalist, njesoj sikurse beri Sulltani pas shfarrosjes se aristokracise shqiptare. Madje mund dhe duhet te themi se ndersa ne shekujt e mehershem shqiptaret u vrane dhe u prene nga muslimanet, por e ruajten karakterin e tyre kundershtues ndaj kultures lindore, ky aksion i sotem eshte eshte me i rrezikshem se sa vrasjet e dikurshme: aksioni i sotem eshte vrasje w shpirtit shqiptar! Ndersa dikur ata na moren jeten, por jo shpirtin (shpirti jone e refuzoi per 500 vite ate regjim) aksioni i ketyre 32 viteve po na vret shpirtin shqiptar, edhe pse po na kursen jeten e atyre personave qe ne fakt nuk i sherbejne me shqiptarise! A mund te quhet me shqiptar ai qe na shan Skenderbeun, Bogdanin, Nene Terezen, Naimin, Samiun, Ismail Qemalin? Natyrisht qe keta shqipfoles mund ta kene nje pashaporte shqiptare, por shpirti i tyre i pushtuar, tashme punon per nje bote tjeter dhe kunder interesave tona kombetare!
Ketu ne folem e analizuam fenomenin e fondamentalizmit musliman ne Shqiperi, por pothuaj asnje ndryshim nuk ka edhe perhapja e fondamentalismi ortodoks grek, nepermjet kalit te Trojes Janullatos! Kete teme ne e kemi trajtuar edhe me pare, ndaj po kufizohemi te rikujtojme se femijet ortodokse te Shqiperise se jugut po shkollohen tashme vetem ne greqisht, cdo dite po ngrene larte flamurin grek, cdo dite po mesojne nje histori te rrejshme dhe antishqiptare, ndersa ne rime e fleme gjume; presim qe te rriten e tu themi: “perse ndihesh grek?”. Por wshte me se e natyrshme se cdo femije i rritur dhe edukuar ne kete menyre do ndihet grek; dhe per kete ai ska asnje faj! Faji eshte i shtetit shqiptar qe lejon kedo shtet te huaj te ndertoje politikat e veta ne trijet tona, ndersa ne nuk kemi asnje politike kombetare ne shtepine tone! Kjo eshte nje nga idiotesite (ne rastin me te mire) me te medha te klases sone politike te ketyre 32 viteve!
add a comment
